Grudzień to wyjątkowy czas. Kiedy za oknem jest już biało, albo dopiero nieśmiało zaczyna padać śnieg zaczynamy powoli myśleć o świętach Bożego Narodzenia. W Polsce to jedne z najpiękniejszych dni. Swój urok zawdzięczają wielowiekowej tradycji. Oprócz choinki i prezentów, nic tak nie kojarzy się z tym czasem jak smak barszczu na zakwasie albo zapach piernika rozchodzący się po kuchni.
Święta obchodzone w cyklu rocznym przechodzą z pokolenia na pokolenie wraz z obyczajami i tradycją. W zależności od regionu dania mogą się między sobą trochę różnić, ale najczęściej na stole pojawiają się: barszcz na zakwasie, zupa grzybowa, kluski z makiem, pierogi postne, ryby pod różną postacią, kutia, kompot z suszu, kapusta z grochem, makówki czy postny bigos. Niektóre z tych potraw mogą wydawać się banalnie proste i mało wyszukane , ale w świąteczny czas w gronie bliskich wszystko ma jedyny w swoim rodzaju smak, który pamięta się przez lata.
W polskiej kuchni w okresie świąt jest mnóstwo grzybów, maku, ryb, kapusty, zbóż i suszonych owoców takich jak jabłka, śliwki i gruszki. Związane jest to z symbolicznym znaczeniem potraw wigilijnych. Określone przyprawy czy produkty były kiedyś symbolami zgody, jedności, miłości. Miały być gwarantem wszelkiej pomyślności, dobrobytu i miały ułatwić nawiązanie kontaktu ze światem zmarłych.
Potrawy jakie możemy spotkać na polskim stole w czasie świąt Bożego Narodzenia:
- barszcz na zakwasie – top of the top świątecznych dań. Myślę, że większości Polaków Wigilia kojarzy się właśnie z barszczem na zakwasie. Przygotowywanie zaczynamy od nastawienia zakwasu z buraków. W dniu Wigilii lub kilka dni wcześniej przygotowujemy bulion pachnący warzywami, suszoną śliwką, grzybami i majerankiem. Należy pamiętać, że barszczu nie możemy zagotować, ponieważ straci swój intensywny kolor. Barszcz z dodatkiem domowych uszek zawsze przypomina święta.
- zupa grzybowa – równie popularna jak barszcz, zupa postna, gotowana na suszonych grzybach – najczęściej borowikach i prawdziwkach. Dodatkiem mogą być uszka (jak w przypadku barszczu) lub łazanki. W niektórych domach na stole można spotkać obydwie zupy.
- kapusta z grzybami – ile domów, tyle pomysłów i przepisów na kapustę wigilijną. Podstawą jest dobrej jakości kiszona kapusta wymoczona w wodzie, by pozbyć się nadmiaru kwasu, do tego duszona cebula i masa leśnych grzybów. Poza tym jeśli mamy ochotę na małe eksperymenty możemy dodać jabłka, suszone śliwki lub żurawinę.
- kapusta z grochem – nie we wszystkich domach na stole się pojawi, bo nie w całej Polsce kapustę z grochem się jada. Bardzo popularna jest na Śląsku, Kujawach czy w Wielkopolsce. Tak jak z kapustą z grzybami jest kilka wersji tego dania. Podstawą są kapusta i groch gotowane osobno, a jako dodatki można spotkać też suszone grzyby, duszoną cebulę czy masło.
- pierogi postne – najczęściej farszem do świątecznych pierogów jest wspomniana wcześniej kapusta z grzybami. Pierogi smaży się na patelni i albo jemy je samodzielnie albo popijamy barszczem z kubeczka
- ryby – w kwestii ryb wachlarz możliwości jest ogromny. Ile gospodyń tyle przepisów i pomysłów. Jak święta to obowiązkowo karp i śledzie. Karp smażony, w galarecie, z migdałami, pieczony – z karpiem w kuchni dzieją się cuda. Z resztą tak samo jak ze śledziem. Śledź na słodko, na słono, smażony, wędzony. Tysiące różnych smaków. Inne gatunki ryb oczywiście pojawiają się na stołach, ale zdecydowanie królem jest karp.
- kutia – jest to potrawa kuchni wschodniej i dawnej polskiej kuchni kresowej. Obecnie nie wszędzie w Polsce możemy ją zjeść na Wigilii. Najbardziej popularna jest na Lubelszczyźnie i w domach potomków Zabużan. Przygotowywana jest z pszenicy, maku, miodu i mnóstwa bakalii.
- kluski z makiem – w smaku przypominają kutię, ale zamiast pszenicy do masy z maku i bakalii dodaje się kluski lub makaron. Kluski z makiem to deser, który podajemy pod koniec kolacji lub nawet w czasie rozpakowywania prezentów.
- makówki – kolejny deser świąteczny z makiem w roli głównej. Bardzo popularny jest na Śląsku. Makówki to masa makowa z miodem i bakaliami.
- kompot z suszu – kiedyś podawany zimą do obiadu, teraz pijemy go jedynie w czasie Wigilii. W moim domu nigdy nie było na stole kompotu z suszu, ale kiedy kilka lat temu pierwszy raz go spróbowałam to była miłość od pierwszego wejrzenia. Cudowny kolor i ten głęboki smak. Tradycyjny kompot przygotowujemy z suszonych, czasem też wędzonych, śliwek, moreli, jabłek, gruszek, rodzynek. Doprawiamy cukrem lub miodem. Dla dodatkowego aromatu możemy dołożyć skórkę z cytryny i pomarańczy, goździki, cynamon.
Wigilia rządzi się swoimi prawami i swoją listą dań, ale zachęcam Was bardzo do podania na świąteczny stół większej ilości warzyw w różnej formie. Mogą stanowić podstawę świątecznego obiadu lub być dodatkiem do dania głównego. Warzywa w świątecznym wydaniu będą jeszcze lepsze niż te jedzone na co dzień.
Oto moje propozycje na urozmaicenie świątecznego menu:
- Tarta z kiszoną kapustą, grzybami i żurawiną z barszczem na zakwasie – 3. grudnia 2018
- Zupa porowo-ziemniaczana z wędzoną rybą – 4. grudnia 2018
- Fasola Jaś z miodem i rozmarynem – 5. grudnia 2018
- Pieczona brukselka z winogronem – 6. grudnia 2018
- Sałatka z buraków z granatem i migdałami – 7. grudnia 2018
- Pieczony kalafior z kminkiem, kolendrą i migdałami – 10. grudnia 2018
- Czerwona kapusta duszona z jabłkami i boczkiem – 11. grudnia 2018
- Pieczone warzywa z najlepszym sosem czosnkowym – 12. grudnia 2018
- Pasztet z żurawiną na specjalną okazję – 13. grudnia 2018